Basketbol kelimesini ilk kez ne zaman, nerede duydunuz? Sürekli uzun boyluların basketbol oynadığını birilerinden duymuşsunuzdur. Tabii ki basketbolun vitrini NBA’de Çin’in en başarılı ve uzun boylu basketbolcusunu gözden kaçırmadı. Yao Ming bazı otoritelerce büyük potansiyel olarak değerlendirildi. Bazıları tarafından ise uzun, yavaş ve zıplayamayan bir oyuncu olarak lanse edildi. Fakat şu bir gerçek ki; en iyi oyuncu olmasa da basketbol için bir öncüydü ve kesinlikle bir oyuncudan fazlasıydı.
Kaçınılmaz Bir Kariyer
Geleceğin NBA yıldızı Yao Ming, 12 Eylül 1980’de Çin’in en büyük şehri olan Şanghay’da doğdu.
Doğduğunda on kilo ağırlığındaydı ve kendileri de alışılmadık derecede uzun olan ebeveynlerinin tek çocuğuydu. Babası Yao Zhiyuan yerel bir takımda oynuyordu. Annesi Fang Fengdi ise milli takım seviyesinde spor yapan bir basketbolcuydu.
Yao, çocukken hızla büyüdü. Çin’in 1.3 milyarlık nüfusunu beslemekle mücadele ettiği zor dönemlerde, şehir sakinleri yiyecek satın almak için tayın kuponları kullanıyorlardı. Yao’nun ailesi de genç adamın iştahını tatmin edecek yeterli yiyecek olmadığını fark ediyordu. Annesi ekstra ürünleri ucuza almak için kapanış saatine yakın şehrin yiyecek pazarının tezgahlarını ziyaret ediyordu. Yao, üçüncü sınıftayken 170 cm boyuna ulaşmıştı. Yerel spor yetkilileri bunu fark ettiler. Ardından, Şanghay’daki bir spor okuluna seçildi.
İlk zamanlarda Yao basketbolla veya başka herhangi bir sporla fazla ilgilenmiyordu. Bunun yerine, askeri tarihle ilgili kitapları okuyor ve Çin’in geçmişindeki eski savaşların ayrıntılarını araştırıyordu. Altıncı sınıfa geldiğinde annesinden (188 cm) daha uzundu. Hemen üç yıl sonra da babasının (208 cm) boyuna ulaşmıştı. Aynı yıl, dokuzuncu sınıftayken, Şanghay genç takımıyla bir sözleşme imzaladı. On yedi yaşında, ilk tam sezonunda Shanghai Sharks’ın yıldız oyuncusu oldu.
Okyanus Ötesine Yolculuk
Çin, basketbolun her geçen gün popülerleştiği bir ülke. Basketbolcu olan anne ve babanın oğlu olarak dünyaya gelmişti Yao. Nihayetinde onun da basketbolcu olması kimse için sürpriz olmadı.
Ligde oynadığı dönemde uzun boyunun avantajının yanı sıra isabetli orta mesafeleri ve yüzdeli serbest atışları ile kendini gösteren genç adamın parlaması çok uzun sürmedi.
Yao, 2002 NBA Draftı’nda Texas ekibi Houston Rockets tarafından ilk sırada draft edildi. Yao’nun draftı ligin okyanus ötesine tanıtımı açısından çok önemliydi. NBA’in uzandığı kıta sayısı her yıl artıyor ve lig globalleşiyordu. Draft edilen elli yedi oyuncunun on altısı denizaşırı ülkelerdendi. Ve bu NBA için bir rekordu. NBA oyuncu kadroları 34 farklı ulusu temsil etmekteydi. İlk katılımcılarından Sudanlı Manute Bol 1980 yılında lige adımını atmıştı. NBA gitgide dünyanın dört yanından gelen oyuncularla ve uydu yayınları ile daha geniş kitlelere ulaşıyordu. Yao, bu draft seçimi ile yurtdışından gelip Amerika’da kolej seviyesinde oynamadan 1. sırada seçilen ilk yabancı oyuncu olmayı başardı. NBA’in Çin’deki popülaritesi arttı. Shaquille O’Neal ve Lakers’a karşı ilk maçı Çin’de 200 milyondan fazla izleyiciyi ekrana çekti. Rockets anında “Çin’in takımı” oldu. Eski ABD Başkanı Bill Clinton, Yao Ming’i “Çin’in ABD’ye yaptığı en büyük ihracat” olarak tanımladı.
Sakatlığı sebebi ile hiç oynamadığı 2009-10 sezonunu saymazsak eğer 8 sezonluk bir NBA macerası yaşayan Yao, tüm kariyerini Houston Rockets ile geçirdi. Tracy McGrady gibi bir yıldızla oynayan Çinli pivot, 4 sene play-offlarda boy gösterme başarısı yakaladı. Tam 8 defa All-Star’da kendisine yer buldu.
Serüvenin Kurumsal Tarafı
Yaşadığı sakatlıklar genç yaşlarından beri peşini hiç bırakmayan Yao, 30 yaşında kariyerini sonlandırmak zorunda kaldı. NBA’de oynadığı süre zarfında bir oyuncudan fazlası olan Ming, NBA ve Çin arasındaki çelik köprü oldu. İlk zamanlardan beri David Stern’in pazarlama stratejisi planlarının içinde olduğunu düşündüğüm Çinli pivot, kendi İngilizce becerilerinin gelişmesiyle birlikte medya ile daha sık bir araya gelmeye başladı. Kısa sürede Houston’da bir hayran kitlesi ortaya çıktı. Çaylak sezonu boyunca, Compaq Center’daki maçlarda bilet satışları, bir önceki yıla kıyasla yaklaşık iki bin adet arttı. İyi adam tavrı, kolay gülümsemesi, devasa boyu ve fener çenesi, basının ona “Kibar Dev” lakabını takmasına neden oldu.
Kurumsal Amerika da onu işe almaya hevesliydi. Apple, McDonalds, Pepsi ve VISA ile bir dizi reklam sözleşmesine imza attı. Diyalog gerektirmeyen ilk filmlerinden birinde Austin Powers’da rol aldı. Reebok ile bir sporcu arasında o zamana kadarki en büyük olduğu düşünülen, 100 milyon dolarlık bir sözleşme imzaladı. Yao, tüm bu gelişmelerle birlikte artık Çin’de daha da ünlüydü. Pekin’de üretilen Yanjing marka bira ile sponsorluk anlaşması yaptı ve ardından bir telekomünikasyon şirketi olan China Unicom için televizyon reklamlarında yer aldı. Ayrıca SARS (Şiddetli Akut Solunum Sendromu) bilinci ve önlenmesi için para toplayan çok uluslu bir teletona (bağış programı) ev sahipliği yaptı. Tıpkı bir Jordan, Armstrong, Muhammed Ali gibi markalaşmayı başardı.
Derin İzler
Yao, bu maceranın sonunda 2016 yılında Şöhretler Müzesi’ne seçilerek Hall of Fame olma onuruna erişti. Bu unvanı almak için basketbola yapılan katkının büyüklüğü önemlidir. İstatistiklerde diğer uluslararası oyuncularla kıyaslarsak eğer; bir Kukoc ya da Divac’ın başarısının uzağındaydı. Fakat nazik ve popüler karakteri ile NBA’i 1.5 milyarlık Çin pazarıyla tanıştırarak bu unvanın sahibi oldu. NBA, Yao’yu bu duruma getirdi. Bir zamanlar sadece birkaç ülkede uluslararası hayranları olan bir spor hızla uluslararası bir pazarlama başarısına dönüştü.
Diğer tüm uluslararası yeteneklere de bu vesilelerle şans doğdu. Yi, Gallinari, Doncic, Jokic ve diğerleri gibi birçok oyuncu lige dahil oldu.
Yao Ming şimdi Çin’de profesyonel bir basketbol kulübü sahibi (2009’da Shanghai Sharks’ı, eski CBA takımını satın aldı), başarılı bir iş adamı (kendi şarap markasına sahip), bir kongre üyesi ve yaban hayatı koruma elçisi. Yao belki en iyi uluslararası oyuncu olmayabilir. Ancak kesinlikle tarihteki en popüler oyunculardan biriydi. Her geçen gün NBA’de büyüyen uluslararası varlığı simgeleyecek ve en popüler oyunculardan biri olarak görülmeye devam edecek.
